موارد منع استفاده از کارشناس معین

آیا کارشناس رسمی می‌تواند در بخشی از پرونده که صلاحیت انجام آن را ندارد، از کارشناس معین استفاده کند؟
خیر. اگر بخش عمده‌ای از موضوع کارشناسی خارج از صلاحیت تخصصی کارشناس اصلی باشد، او مجاز به استفاده از کارشناس معین برای آن بخش نیست و باید موضوع را به مرجع ارجاع‌دهنده بازگرداند تا مرجع قضایی در این خصوص تصمیم بگیرد.

دلایل و مستندات حقوقی:

۱. اصل صلاحیت کارشناسی

کارشناس موظف است صرفاً در حدود صلاحیت مندرج در پروانه خود اظهارنظر نماید. در صورتی که موضوع ارجاع‌شده خارج از صلاحیت وی باشد، موظف است بلافاصله موضوع را به مرجع ارجاع‌دهنده اعلام کند.
بنابراین، اگر بخش مهم یا اصلی موضوع خارج از تخصص کارشناس باشد:
او اصولاً واجد صلاحیت ورود به آن موضوع نیست و در نتیجه، حق درخواست تعیین کارشناس معین برای آن بخش را ندارد.

۲. ماهیت کارشناس معین

کارشناس معین مکمل کارشناس اصلی در یک حوزه فرعی تخصصی است، نه جایگزین کارشناس در حوزه‌ای که اصولاً صلاحیت ندارد.
کارشناس معین باید تحت هدایت یک کارشناس رسمی صاحب‌صلاحیت در موضوع اصلی فعالیت کند.
اگر کارشناس اصلی، صلاحیت تشخیص، ارزیابی یا تحلیل یک بخش را ندارد، چگونه می‌تواند بر نظر کارشناس معین در همان بخش نظارت داشته و آن را وارد گزارش کارشناسی کند؟

۳. رویه عملی کانون‌های کارشناسی و مراجع قضایی

در بسیاری از کانون‌ها و شوراهای کارشناسی، اگر کارشناس:
بخش اصلی یا فنی پرونده را خارج از تخصص خود تشخیص دهد و بخواهد برای آن از کارشناس معین استفاده کند
کانون توصیه می‌کند:
 

«بهتر است کارشناس موضوع را به مرجع قضایی اعلام و تقاضا کند که پرونده به هیأت کارشناسی مرکب از رشته‌های مرتبط ارجاع شود.»

۴. تعارض با اصل صداقت و خودداری از تجاوز از صلاحیت

«کارشناس مکلف است حدود صلاحیت خود را رعایت و از اظهارنظر در خارج از آن خودداری نماید.»

استفاده از کارشناس معین برای جبران فقدان صلاحیت شخصی، می‌تواند نوعی تجاوز از صلاحیت تلقی شود، مگر آنکه قبلاً موضوع به مرجع قضایی اعلام و صراحتاً اجازه چنین ترکیبی داده شده باشد.