نظریه مشورتی چیست؟

اداره کل حقوقی قوه قضاییه یکی از ارکان مهم معاونت حقوقی قوه قضاییه است که یکی از وظایف مهم آن ارائه نظریه مشورتی است. پیش از آنکه به بررسی جزییات تعریف نظریات مشورتی و روند ایجاد آن بپردازیم، نگاهی به اهم وظایف اداره کل حقوقی قوه قضاییه می اندازیم.

اداره کل حقوقی قوه قضاییه که گاهی تحت نام “اداره حقوقی” نیز خوانده می شود، با ارائه نظرات و دیدگاه های کارشناسانه، به قضات و مراجع رسمی، مشاوره می دهد.

مشاوره های ارائه شده از سوی این اداره کل از طریق مستشاران و معاونین این اداره کل انجام می شود؛ و بعد از اعمال نظر مدیر کل اداره، به عنوان نظریه مشورتی به مرجع استعلام کننده منعکس می شود.

در مواردی که موضوع مطرح شده، نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد، مراتب به کمیسیون‌های یازده‌گانه ارجاع می شود.دفاع از دعاوی مطرح شده در محاکم، علیه قوه قضاییه و تنقیح و بررسی آرای محاکم با هدف به روز کردن قوانین و آشکار سازی نقایص قوانین از وظایف اصلی این اداره حقوقی است.

وظایف اصلی اداره کل حقوقی قوه قضاییه را می توان به ترتیب زیر معرفی کرد:

• تفسیر، تبیین و تنقیح آرای محاکم با هدف به روزرسانی قوانین و آشکار کردن نقایص قوانین
• اراده نظریات مشورتیدریافت استعلامات حقوقی قضات و مراجع رسمی
• پاسخ به استعلامات دریافتی از قضات و مراجع رسمی
• بررسی و اظهارنظر حقوقی در رابطه با قراردادهای قوه قضاییه
• جمع آوری، تنظیم وانتشار نظریه های مشورتیتدوین مجموعه قوانین تنقیح شده حقوقی و کیفری

گفتنی است با وجود شرح وظایف متنوع مذکور، عمده وظیفه اداره حقوقی، دریافت و پاسخگویی به استعلاماتی است که از سوی قضات و مراجع رسمی به این سازمان ارجاع می شود.

نظریه مشورتی چیست؟

گفتیم که یکی از وظایف اصلی اداره کل حقوقی قوه قضائیه تدوین و صدور نظریات مشورتی است. البته قضات شعب تخصصی دیوان عدالت اداری نیز می توانند نظرات مشورتی صادر نمایند، اما مسئولیت اصلی این امر برعهده اداره حقوقی است.با توجه به حجم بالای قوانین، مقررات، آیین نامه ها و تصویت و اصلاح مکرر قوانین عام و خاص، این امر زیاد پیش می آید که دوایر حقوقی سازمانها، شرکت ها و حتی قضات با پرسش حقوقی مواجه شوند که پاسخ آن را در میان حجم زیاد قوانین نتوانند بیابند.

در این شرایط، این افراد برای یافتن پاسخ پرسش خود، می توانند به اداره کل حقوقی قوه قضاییه مراجعه نمایند و پرسش و استعلام خود را مطرح نمایند.مستشاران و قضات این اداره، استعلام و پرسش مذکور را دریافت می نمایند و با بررسی قوانین، نظریه مشورتی خود را در رابطه با استعلام مطروحه، صادر، اعلام و منتشر می نمایند

آیا نظریات مشورتی لازم الاجرا و در حکم قانون هستند؟

نظریات مشورتی، همانطور که از عنوان آن مشخص است، جنبه مشاوره و راهنمایی داشته و الزام قانونی ندارند.نظریه مشورتی حتی می تواند به قضات در روند دادرسی و اتخاذ تصمیم درست یاری برساند؛ همچنین این نظریات موجب می شوند تا در دادسراها، دادگاه‌ها و تمامی محاکم و مراجع قضایی رویه یکسانی در مواجهه با مسایل ایجاد شود.

نظریات مشورتی بر خلاف آرای وحدت رویه، که در حکم قانون بوده و لازم الاتباع می باشند، لازم الاتباع و الزام آور نیستند و تنها به عنوان یک مرجع راهنما محسوب می شوند.